کلیسای ننه مریم،آتشکده ای که با مسیحی شدن عمومیت جامعه آن زمان ،به کلیسا تبدیل شد.این کلیسا با قدمتی بالغ بر 2000 سال ، سایه بر آثار باستانی شهر ارومیه دارد .این بنا در قرون و سال های گذشته بنا به جنگ های مختلف که بین ادیان مختلف شکل میگرفته ، کاربری متفاوتی داشته گاه مسجد گاه خرابه گاه کلیسا یا آتشکده میشده ، ولی آنچه که مسلم است ابتدا به امر این بنا آتشکده و نهایتا کلیسا شده است.

کلیسای ننه مریم ارومیه که دومین کلیسای قدیمی جهان بعد از کلیسای بیت الحم فلسطین است ،امروزه به نام کلیسای شرق آشور نامیده می شود- در خیابان خیام جنوبی ارومیه قراردارد و یکی از آثار بی نظیر و تاریخی آشوری های ارومیه است. در سده های گذشته دفن اموات در این محل انجام می گرفته که هم اکنون نیز چند تن از افراد مشهور و نامی در محل کلیسا مدفون هستند من جمله یکی از فرماندهان کشیش جنگ های صلیبی. این بنا در طی قرون گذشته تخریب و مورد مرمت قرار گرفته است و مساحت آن رفته رفته کمتر و باغات داخل و اطراف آن کمتر و کوچکتر شدند.

نمای فعلی متعلق به دوره ساسانی است و دارای طاق های بسیار جالب و قرینه سازی کاملاً زیبا- قابل مقایسه با معماری آتشکده های ساسانی – است. طبق روایت نویسندگان آشوری و مسیحی این بنا قبلاً  آتشکده بود و یکی از معابد معروف زرتشتیان این دیار به شمار می رفت.

همچنین آمده است که سه نفر از موبدان زرتشتی در این مکان مشغول ادای فرایض مذهبی  بودند که شبی شاهد حرکت ستاره ای درخشان در طرف شرق می شوند. این حادثه را نشانی از تولد نوزادی که ناجی خواهد بود دانسته و همان شب به جانب آن ستاره – اورشلیم – روانه می شوند.

مورخان مسیحی بر این عقیده اند که این سه موبد به شهر ارومیه مراجعت می کنند و بعد از چندی آتشکده خود را مبدل به کلیسا می کنند و به تبلیغ دین مسیح می پردازند و در همین مکان نیز چشم از جهان بسته و در جوار کلیسا به خاک سپرده می شوند. بنا به استناد کتب مذهبی آشوری ها، این سه تن نخست نام های پارسی داشتند و بعداً نام های آشوری بر خود نهادند. نام دو تن در کتب به اسامی " ملکوم" و "بلشامر" آمده است، ولی از نام سومی اطلاعی در دست نیست. و نیز در متون آمده است یک شاهزاده چینی با پنجاه تن از سران آن کشور در سال 642 (م) برای ملاقات با اسقف اعظم "نینوا" به بین النهرین می آیند و از آن جا به ارومیه می روند و مدتی در این کلیسا مقیم می شوند و نسبت به مرمت آن همت می گمارند. نام این شاهزاده خانم بافری (باپری) نامیده شده است.

کلیسای ننه مریم دارای صحن نسبتاً بزرگی است.

به نظر می رسد اولین مرمت در سال 642(م) و به دستور خواهر سلطان وقت چین صورت گرفت و در سال 1342 و 1343 ش نیز برجی جدید به کلیسا اضافه شد و خود کلیسا مورد مرمت قرار گرفت.